Đặc sắc lễ hội chọi trâu Đồ Sơn – Trâu chọi bắt buộc tiêu chí gì?
Hải Phòng – vùng đất mang truyền thống văn hoá có mọi di tích lịch sử và danh thắng với đặc thù của miền biển. Trong các di sản văn hoá đấy, ưu tú là lễ hội chọi trâu Đồ Sơn. Đây là bí quyết sinh hoạt văn hóa xuất hiện từ lâu và riêng với ở Đồ Sơn, là 1 sinh hoạt văn hoá, tôn giáo, nghệ thuật truyền thống phản ánh cuộc sống vật chất và cả tâm linh của một cộng đồng trong quá khứ. Thêm thông tin bổ ích tại Five88.
Xem thêm: Bí ẩn bài phăng teo
Giới thiệu sơ qua về lễ hội chọi trâu Đồ Sơn
Không ai rõ về lễ hội chọi trâu ở Đồ Sơn diễn ra từ bao giờ. Đây đã là tập tục cổ có từ thời xưa. Còn có tên gọi khác là đấu ngưu, lễ hội chọi trâu là lễ hội truyền thống của người dân vạn chài tại vùng biển Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng. Lễ hội được diễn ra vào ngày 9 tháng 8 tính theo Âm lịch. Cứ thế đều đặn diễn ra mỗi năm 1 lần cho đến tận hiện tại. tuy nhiên, trong năm 2020, vì ảnh hưởng xấu của đại dịch buộc phải lễ hội chọi trâu không được tổ chức.
Lễ hội chọi trâu đặc thù ở chỗ đây là minh chứng cho thấy sự giao thoa, phối hợp độc đáo giữa những cùng đồng địa phương. Bởi lẽ đó mà theo lẽ thông thường, mỗi địa phương sẽ sáng tạo và giữ gìn một lễ hội nhất định, tương ứng mang câu nhắc “Trống làng nào làng đấy đánh. Thánh làng nào làng đó thờ”. thế nhưng, điều này lại không đúng với lễ hội chọi trâu Đồ Sơn. Ở đây với sự giao thoa giữa các yếu tố trong văn hóa nông nghiệp của cư dân miền biển (như đã kể ở trên) với cư dân vùng đồng bằng. có mục đích chung là tưởng nhớ công ơn các vị thần, cầu nguyện 1 năm quốc thái dân an.
Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn sở hữu sắc thái vừa riêng vừa chung, thể hiện tinh thần đoàn kết, ý thức cộng đồng đúng như triết lý “trống nhiều làng cộng đánh, thánh những làng cùng thờ”. vả lại, vì là tục lệ của người dân miền biển phải lễ hội chọi trâu còn gắn ngay lập tức việc thờ cúng thuỷ thần có nghi lễ chọi và hiến sinh trâu. Theo quan niệm của người dân nơi đây, đặc thù là có ngư dân đánh bắt biển xa bờ, mặt trăng có ảnh hưởng mật thiết tới thủy trình.
Trong khi đấy, sừng trâu cũng sở hữu hình cong lưỡi liềm, khá tương đồng với hình mặt trăng. khi hai đôi sừng trôi chọi nhau dưới ánh trăng bạc chính là minh chứng cho thấy sự tác động mật thiết ấy. Đôi sừng trâu từ ấy trở thành biểu tượng cho mặt trăng khuyết, gắn với thần Độc Cước. Đây là vị thần được người dân miền biển tôn thờ. Sau mỗi lần chọi trâu, con trâu nào chiến thắng sẽ được sở hữu lên thuyền.
Chúng được đem chở ra thật xa khỏi đất ngay lập tức rồi hất xuống biển để tế thần. tuy nhiên, đó chỉ là tục lệ của Ngày xưa. ngày nay, con trâu chiến thắng sẽ được rước bát hương đền Nghè và cờ đại “Thượng đẳng thần”. khi này, người dân trong làng xã sẽ cộng nhau mổ thịt khiến cho lễ hiến sinh lên thành hoàng của làng. tiêu dùng trâu khiến vật tế, họ cầu mong mưa thuận gió hòa, sóng yên biển lặng, ngư dân thuận buồm xuôi gió đánh bắt mẻ cá tôm bội thu. Ở Hải Phòng lưu truyền từ bao lâu nay với câu ca dao cổ:
“Dù ai buôn đâu bán đâu
Mùng chín tháng tám Trâu chọi thì về”
xuất phát lễ hội chọi trâu ở Đồ Sơn
Như đã nói ở trên, không ai dám chắc khẳng định lễ hội chọi trâu Đồ Sơn có từ bao giờ. Lịch sử hình thành lễ hội chọi trâu vẫn đang là bí ẩn chưa sở hữu lời giải đáp. Trong cuốn sách Lịch sử người Hà Nội của tác kém chất lượng Hà Ân, lễ hội chọi trâu Đồ Sơn đã xuất hiện từ thời nhà Trần. thế nhưng, dân gian vẫn truyền tai nhau những truyền thuyết và sự tích về lễ hội. có tương đối nhiều dị bản, mỗi câu chuyện lại có những điểm thú vị riêng.
Thần tích Tước Điểm Đại Vương
Câu chuyện thứ 1 tác động đến thần tích Tước Điểm Đại Vương. Theo như nguồn tài liệu từ trong cuốn sách Đồng Khánh Địa Dư Chí Lược được biên soạn vào cuối thế kỷ 19, vị thần Tước Điểm Đại Vương là vị thần mà được người dân làng vạn chài tôn thờ. Trong sách mang ghi, lúc đi qua ngôi đền, người dân nhìn thấy hai con trâu húc nhau. khi chúng phát hiện sở hữu tiếng động đậy do có người đi ngang qua, chúng liền bỏ chạy xuống biển và biến mất.
nói từ đó, người dân Đồ Sơn địa phương mới mở ra lễ hội chọi trâu vào ngày 9/8 âm lịch hàng năm. đặc biệt, cứ hễ đến ngày diễn ra lễ hội, trời đổ mưa như nước trút, mưa lớn gió lớn ầm ầm. Vì lý do đó, người dân càng thêm với niềm tin và quan niệm rằng ngày này chính là thời điểm thủy thần Đồ Sơn hiển linh.
Huyền tích Bà Đế
Chọi trâu Đồ Sơn có gắn với sự tích Huyền tích Bà Đế. Cái tên này được xem là huyền thoại lúc nói về 1 cô thôn nữ xinh đẹp, yêu kiều với tên là Đế. Bà sau này được gả làm vợ cho vua Thủy Tề. Chỉ riêng sự tích bà Đế đã với số đông dị bản khác nhau. thứ nhất, có người quan niệm rằng bãi biển nơi mà thời xưa vua Thủy Tề đón bà Đế về thủy cung vốn sở hữu rất nhiều loại tôm, cá sinh sống phong phú. Người dân địa phương tổ chức lễ hội chọi trâu nhằm mục đích độc chiếm bãi biển với các cá này.
Họ sẽ tiêu dùng con trâu thắng chung cuộc hiến tế cho thủy thần, xem như món vật đổi lấy bãi biển và đồng thời cầu cho mưa thuận gió hòa, biển được mùa tôm cá. Dị bản thiết bị hai cho rằng bà Đế sinh ra trong gia đình nghèo, lỡ có thai với vua Thủy Tề. Theo phong tục Ngày xưa, gái chưa chồng mà sở hữu thai sẽ bị làng phạt vạ. Bà Đế bị đưa ra biển và dìm tới chết. Vì oan ức, bà hiển linh. Sau này, người dân địa phương lập đền thờ, đặt tên là đền Bà Đế để cầu xin bà không quở phạt.
Chính bãi biển nơi bà Đế mất mạng, tôm cá sinh sống ở ấy kéo tới tụ hội ngày một các. Từ ấy, số lượng cá ngày càng tăng cao từ năm này qua năm khác. Người dân kéo nhau tới nơi đây đánh cá. Sau này, cộng đồng địa phương tổ chức lễ hội chọi trâu để tưởng nhớ cho công ơn của bà. các con trâu thắng chung cuộc sẽ bị mang ra biển cúng tế bà Đế.
Dị bản cuối cộng về truyền thuyết của bà Đế với tác động đến lễ hội chọi trâu Đồ Sơn cho rằng là câu chuyện nàng Đế bị dìm chết không tính khơi Hòn Độc là di vết của tục hiến sinh nhiều cô gái cho Thủy Thần. Tục lệ này đã có từ thời kỳ nguyên thủy tới thời sơ kỳ phong kiến. lúc trình độ dân trí tăng lên, người ta không dùng con người để hiến mà thay thế bằng con vật. Và trâu chính là con vật được sắm là vật hiến sinh.
Thần tích cá Kình
Dân gian còn truyền tai nhau sự tích về thần tích cá Kình sở hữu tương tác tới lễ hội chọi trâu diễn ra ở mảnh đất Đồ Sơn. Để ngư dân Đồ Sơn không bị cá kình ăn thịt, họ phải tổ chức lễ hội chọi trâu và mổ thịt để cúng tế. Bởi lẽ thời xưa, người dân làng chài thường các lần bị cá kình ăn thịt. Vì quá lo sợ, họ lập đàn thần linh cầu bình an và được phù hộ. Vào thượng tuần tháng 6, dân làng hứa rằng sẽ mổ trâu làm lễ tạ trường hợp không còn bị cá kình ăn thịt nữa.
Hai tháng sau, vào 1 đêm mưa bão ầm ầm, toàn bộ số cá kình đều chết và trôi dạt vào bờ. Sáng sớm hôm sau, khi tỉnh dậy và tính cảnh tượng trên xác mỗi con cá đều với vết chim cắn, người dân dù hoang sở hữu nhưng cũng vui mừng vì từ đây tính mạng đã được bảo vệ. Đứng như lời hứa, hàng năm, ngư dân đều với trâu tới lễ thần ở đền Nghè. Vì quan niệm thần linh thích xem chọi trâu phải tổ chức lễ chọi trâu.
Anh hùng áo vải He Nguyễn Hữu Cầu
Sự tích cuối cùng là về nguồn gốc lễ hội chọi trâu Đồ Sơn là ông Nguyễn Hữu Cầu. Ông là người thuộc làng Lôi Động xã Tân An, huyện Thanh Hà. Người dân làng vạn chài vì mong muốn bảo vệ cuộc sống bình yên, ấm no để cùng nhau phất cờ khởi nghĩa chống lại chế độ độc tài phong kiến thối nát tàn bạo thời kỳ 1741 – 1751. Ông Nguyễn Hữu Cầu chính là người khởi xướng. Để tưởng nhớ công đức của người, dân làng Đồ Sơn cứ đều đặn hàng năm sẽ mở hội chọi Trâu, múa cờ.
một số tài liệu khác cho thấy, mỗi lúc sau một trận đánh thắng, Nguyễn Hữu Cầu thường ra lệnh mổ trâu khao quân. nhiều con trâu chọi mạnh nhất được sự lựa chọn để mổ bụng mới vùng chạy, khiến đứt dây rồi lao ra chọi nhau dữ dội. Thấy như vậy quân binh hò reo dữ dội vui vẻ. Từ đó, thấy được niềm vui xem trâu chọi, Nguyễn Hữu Cầu mở hội chọi trâu để cổ vũ động viên tinh thần quân sĩ có thêm tinh thần chống chọi. Và thế là lễ hội chọi trâu được tiếp tục cho đến ngày nay.
Ý nghĩa thật sự của lễ hội chọi trâu Đồ Sơn
Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn được tổ chức ban đầu có ý nghĩa tưởng nhớ công ơn của nhiều vị thần, duy trì kỷ cương làng xã, cầu mong mưa thuận gió hòa, quốc thái dân an. Đồng thời, lễ hội này còn thể hiện tinh thần đoàn kết trong cộng đồng làng xã cao. Theo quan niệm của người xưa, làng nào mà có con trâu thắng chung cuộc sẽ được bình an suốt năm tiếp theo, ngư dân đi biển may mắn không gặp nên thời tiết xấu. Dù thắng hay thua thì sau lúc kết thúc lễ hội chọi trâu, mọi con trâu tham gia cuộc đấu đều được mổ lấy thịt khiến lễ tế trời đất, cộng cầu mong mùa màng bội thu. Người dân Đồ Sơn tin rằng giả dụ được ăn thịt trâu chọi trong dịp lễ hội sẽ gặp nhiều điều may mắn và rẻ lành.
Nhũng thứ chuẩn bị trước lễ hội chọi trâu Đồ Sơn
tậu, nuôi và huấn luyện trâu
Để giành chiến thắng trong lễ hội, việc sắm trâu cũng được chuẩn bị siêu công phu, mất những tháng trời. Thậm chí, từ trước lễ một năm, nhiều người có kỹ năng sẽ đi chọn trâu lặn lội tới nhiều tỉnh thành lân cận như Tuyên Quang, Bắc Kạn, Nam Định, Thanh Hoá,… để tìm cho được con trâu như ý. Dấu hiệu một con trâu thấp, khỏe mạnh, đủ độ chiến để tham quan trận đấu trước hết đó cần là con đực để đấu tranh lại cú húc, chịu đòn từ trâu đối phương.
Da trâu đồng, lông móc, một khoang bốn khoáy, hàm đen, lông trên đầu vừa cứng vừa dày chính là những tiêu chí tiếp theo để sự lựa chọn. Trâu có cổ dài, ức rộng và hơi thuôn nhỏ ở phía đầu. Lưng trâu cần dày và phẳng đủ để chịu đựng được lực húc từ con trâu khác. Ngoài ra, háng trâu rộng, càng về phía đuôi càng nhỏ là con trâu càng quý. Về sừng – bộ phận được xem là vũ khí trong các lễ hội chọi trâu cần với màu đen như mun, sừng bênh lên như hai cánh cung, cong như hình trăng khuyết.
Ở giữa hai sừng sở hữu nhúm lông hình chóp trên đỉnh. Mắt trâu nên đen, tròng đỏ. Sau lúc chọn được con trâu phải chăng vẫn chưa đủ để có ra chọi trâu ngay. Còn cần phải luyện trâu để chúng mang khả năng đấu tranh. 1 số Kỹ năng cần tập luyện cho chúng như chạy, lội bùn, leo núi, thích nghi với những điều kiện thời tiết khác nhau. Trong 1 số giả dụ, trâu sẽ bị vót sừng cho nhọn, giúp tăng lên khả năng đấu tranh và sát thương.
Vào phần lễ hội sẽ với phần lớn khán giả tham dự. bắt buộc tập cho trâu khiến quen có không khí ồn ào náo nhiệt từ trước. Không chỉ tập tấn công mà còn tập cho trâu tự vệ bằng mọi động tác nhử, luồn sừng bẻ, đánh dập, miếng vồ. Trong mọi cuộc chọi, trâu được rút mũi dây ở một khoảng phương pháp nhất định rồi lao thẳng vào nhau. Theo 1 số chuyên gia chọi trâu, trâu với thể được dạy những miếng hiểm hóc như chọc mắt, tống hầu,… 1 số con trâu có bản năng tấn công sẽ học nhanh hơn.
trường đấu
Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn được tổ chức ở địa điểm tại đình tổng Đồ Sơn. 1 số cuộc chiến quyết liệt, các con trâu ngang sức ngang tài với thể kéo dài lên đến 40 phút đến một tiếng. Trường đấy hay sân chòi, nơi được mua tổ chức chọi trâu là bãi đất rộng, thoáng, bằng phẳng có dung tích khoảng 80 x 100m. Để đảm bảo an toàn còn mang hàng rào chắn kế bên. Phía bên trong sân với chỗ đứng cho trâu gọi là “xào xá”. Bao quanh sân là khán đài để người dân ngồi theo dõi trận đấu.
Diễn biến về lễ hội chọi trâu Đồ Sơn
Lễ hội chọi trâu được tổ chức có quy mô lớn, những nghi lễ trang trọng, với lễ khai mạc, với rước kiệu thần, lọng che, phường bát âm,… Lễ hội chọi trâu mang hai phần, phần lễ và phần hội đan xen. khởi đầu từ ngày mùng một đầu tháng là lễ tế thần Điểm Tước được tổ chức ở đình Tổng. Tiếp tới là lễ rước nước sở hữu ảnh hưởng đến tục tế Thủy Thần. Mỗi năm, lọ nước được thay 1 lần. “Ông trâu” hay gọi là chủ trâu ra làm lễ Thành Hoàng. Phần hội được tổ chức vào ngày 9/8 âm lịch. khởi đầu từ một giờ sáng, chủ tế các làng xin phép Thành Hoàng được có trâu đi thi đấu.
Trong đám rước, người dẫn đầu là đội ngũ phương, chiêng, trống, kiệu, bát bửu có áo đỏ viền trắng, thắt lưng. Theo sau ấy là nhiều bô lão, mọi người với chức sắc trong làng đi theo và các ông trâu theo vật dụng tự xếp hạng đấu loại. ngoại trừ mỗi ông trâu là hai chàng trai cầm cờ đuôi nheo nhảy múa. Lễ rước ông trâu rất sôi động và huyên náo có mọi tiếng nhạc bát âm cộng tiếng cổ động của người dân kế bên.
Tiếp theo là nghi thức múa cờ khai mạc hội. 24 Chàng trai khỏe mạnh của làng chia ra làm hai hàng, trình diễn múa cờ. Đây là khung cảnh tái hiện lại lễ ra quân của ông Quận He Nguyễn Hữu Cầu, mong ước tới Thần Gió phù hộ mưa thuận gió hòa, thuyền bè ra khơi thuận lợi. Kết thúc phần lễ hội, lúc đã tìm ra con trâu thắng cuộc, ông trâu được khiến cho lễ rước trở về.
Sáng ngày 10 tháng 8, tất cả ông trâu tham dự lễ hội được đem giết thịt làm cho lễ vật tế thần ở đình. Theo tập tục của người dân địa phương, bát tiết trâu nên lấy một ít máu huyết để cúng thần sau đấy đổ xuống ao để tiễn thần đi. 12H trưa, lễ tết bắt đầu. Du khách khi tới tham gia lễ hội chọi trâu sẽ được tìm thịt trâu về ăn để hưởng lộc, cầu may. Ngày 16 tháng 8, tiến hành nghi thức “tống thần” được tổ chức và chính thức kết thúc lễ hội chọi trâu.